PARK KRZYCKI – PIELĘGNACJA, PRZYSZŁOŚĆ I MIEJSCE W EKOSYSTEMIE DOLINY ŚLĘZY

Zakończył się etap budowy Parku Krzyckiego związany z retencją wody opadowej Park znalazł się pod Zarządem Zieleni Miejskiej we Wrocławiu, który nadzoruje jego bieżącą pielęgnację, sprzątanie, naprawy urządzeń oraz uzupełnianie nasadzeń w miarę potrzeby i dostępnych środków. 

Rada Osiedla Krzyki-Partynice, będąca gospodarzem osiedla i partycypująca społecznie w ustalaniu zakresu prowadzonych w Parku prac, informuje mieszkańców o wszystkich sprawach dotyczących Parku. 

OBSŁUGA UKŁADU WODNEGO

Olszówka Krzycka powinna być utrzymana jako potok o naturalnym charakterze, zarastających drzewami i krzewami brzegach oraz spowolnionym przez roślinność odpływie wody. Takie utrzymanie sprzyja retencji wody w korycie cieku i w otaczającej glebie, zmniejszając skutki suszy i zwiększając dostępność wody dla roślin. Jest to właściwe utrzymanie cieku w ekosystemie zależnym od wody, jakim jest cała dolina Olszówki. 

Na zalewowym terenie doliny Olszówki nie znajduje się żadna infrastruktura, która mogłaby zostać uszkodzona przez wysoki poziom wody w korycie potoku i w glebie. 

Rekomendujemy całkowite odstąpienie od rutynowych „prac utrzymaniowych”, jakie miały miejsce w sierpniu 2024, na rzecz sprzątania okolic potoku ze śmieci antropogenicznych i oraz wykaszania i odmulania koryta tylko doraźnie – w razie potrzeby oczyszczenia z trudno dostępnych odpadów, zmniejszenia dopływu wody do rozlewisk, zagrożenia podtopieniem osiedli mieszkalnych. 

Rozlewiska i doprowadzające do nich wodę kanały będą w przyszłości wymagać:

• Kontroli stanu elementów drewnianych (zastawek i mostków).

• Uzupełniania żwiru na plaży.

• Wykaszania trzciny pospolitej i usuwania wykoszonej biomasy.

PIELĘGNACJA ŁĄK I MURAW

Na części muraw (obsiew wzdłuż ścieżek) użyto ziarniaków życicy wielokwiatowej, która nie jest gatunkiem polecanym do zakładania półnaturalnych łąk.

Proponujemy dosiewanie w tych miejscach mieszanki traw pastewnych tradycyjnie wysiewanych na nadrzecznych łąkach (wyczyniec łąkowy, tymotka łąkowa, mietlica olbrzymia, wiechlina łąkowa, wiechlina zwyczajna, kupkówka pospolita, konietlica łąkowa, drżączka średnia).

Na usypanych pagórkach z czasem będzie wykształcać się murawa. Z racji erozji wodnej i mechanicznej, której podlegają pagórki, wskazane jest dodatkowe obsianie ich mieszanką ziarniaków traw z dużym udziałem kostrzew (czerwonej i szczeciniastej, nie trzcinowej) oraz z domieszką grzebienicy pospolitej, życicy trwałej, mietlicy pospolitej, stokrotki pospolitej i koniczyny białej.

Pagórki są intensywnie użytkowane – w miejscach przedeptów i na wypłaszczeniach spontanicznie wykształcą się uproszczone zespoły roślinności wydepczyskowej (rdest ptasi, rumianek bezpromieniowy, babka zwyczajna, koniczyna biała, życica trwała). 

Koszenia powinny odbywać się do 2 razy w sezonie, między końcem maja a końcem czerwca i/lub od połowy sierpnia do połowy września. Częstotliwość i terminy koszenia powinny być zależne od temperatury i opadów. Niezmulczowany pokos należy pozostawiać na łące przez kilka dni dla wysiania się nasion, a następnie dokładnie zgrabiać go i usuwać (można kompostować na pryzmach w wyznaczonych miejscach Parku).

Większość powierzchni trawiastych Parku w przyszłości będzie zajmować łąka świeża.

Harmonogram jej koszenia (a jednocześnie ochrony czynnej) można dostosować do wymogów użytkowania siedlisk chronionych (tzw. naturowych) wymienionych 
w załączniku I Dyrektywy Siedliskowej (dyrektywy Rady 92/43/EWG) - 6510 Ekstensywnie użytkowane niżowe łąki świeże.

Priorytetem w użytkowaniu czynnym jest zapobieganie wkraczaniu na łąki większej liczby drzew i krzewów, niż obecnie istniejące, ograniczenie ekspansji roślin inwazyjnych gatunków obcych oraz dobranie terminu i sposobu koszenia tak, aby jak najmniej zagrażał on faunie zasiedlającej łąki oraz umożliwiał rozmnażanie roślin cennych gatunków. 

Ochrona czynna obejmuje użytkowanie kośne, przy czym należy spełnić następujące wymogi:

• częstotliwość koszenia: jeden pokos co roku w celu osłabienia roślin inwazyjnych (północnoamerykańskie nawłocie),
• termin koszenia: od dnia 01 czerwca do dnia 30 czerwca w celu osłabienia roślin inwazyjnych (północnoamerykańskie nawłocie) lub od dnia 1 sierpnia do dnia 30 września (w celu zapobiegania rozsiewaniu się nasion nawłoci),
• w płatach, w których dominuje nawłoć i trzcinnik piaskowy, należy wykonać dwukrotne koszenie w sezonie w określonych wyżej terminach. Problemem jest obecność trzcinnika piaskowego, który jest ekspansywny, łatwopalny i sprzyja mu rzadkie koszenie. Warto zadbać o konkurencję dla trzcinnika i nawłoci wysiewając po koszeniu silnie rosnące trawy pastewne (wyczyniec łąkowy, tymotka łąkowa, mietlica olbrzymia, wiechlina łąkowa, wiechlina zwyczajna, kupkówka pospolita). 
• częstotliwość i terminy koszenia powinny być zależne od temperatury i opadów,
• koszenie należy wykonywać kosiarką listwową,
• można rozważyć koszenie fragmentów kosą tradycyjną (np. w formie warsztatów dla mieszkańców),
• wysokość koszenia: 15 - 20 cm (ważne dla przetrwania bylin dwuliściennych),
• zagospodarowanie biomasy: zebranie i usunięcie skoszonej biomasy (w tym niepozostawianie rozdrobnionej biomasy) w terminie do 2 tygodni po pokosie. Biomasa powinna zostać usunięta z działki rolnej lub ułożona w pryzmy, w tym pryzmy balotowe, stogi lub brogi. W przypadku ułożenia biomasy w pryzmy, w tym pryzmy balotowe, stogi lub brogi powinna ona zostać usunięta z działki rolnej nie później niż do dnia 1 marca kolejnego roku.
• pozostawianie za każdym koszeniem nieskoszonego fragmentu o powierzchni wynoszącej od 5% do 20% powierzchni łąki. W dwóch kolejnych pokosach należy pozostawić inne fragmenty nieskoszone.
• niestosowanie środków ochrony roślin z wyłączeniem selektywnego 
  i miejscowego niszczenia roślin niepożądanych gatunków określonych 
  w metodyce, o której mowa w § 5 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia, w szczególności inwazyjnych, z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np. mazaczy herbicydowych).
• Na odkrytą glebę (np. w kretowiska) w miarę możliwości warto dosiewać nasiona mieszanki o składzie podobnym do: jaskier ostry, rogownica pospolita, rzeżucha łąkowa, groszek łąkowy, szelężnik większy i mniejszy, chaber łąkowy, brodawnik zwyczajny, komonica zwyczajna, koniczyna drobnogłówkowa, biedrzeniec wielki, krwawnik pospolity, jastrun właściwy, dzwonek rozpierzchły, bukwica lekarska, szałwia łąkowa, bodziszek łąkowy, przytulia właściwa, pospolita, północna, krwiściąg lekarski, wiązówka bulwkowata, przywrotnik połyskujący 
  i pasterski, świerzbnica polna, kozibród łąkowy.
• Należy zapobiegać zmniejszaniu powierzchni łąk, ograniczając powierzchnię trzcinowisk, zasiewając przedepty oraz kosząc w taki sposób, żeby nie dopuszczać do tworzenia się nowych przedeptów. Przedepty powstają w niskiej runi (dlatego dobrym sposobem zapobiegania ich tworzeniu jest koszenie w warunkach sprzyjających wzrostowi roślin – przed spodziewanymi opadami, późnym latem zamiast jesienią itp.) oraz w miejscach, gdzie omijane są rośliny lub kałuże.

Część przyszłych łąk zajmują obecnie spontaniczne zbiorowiska roślin segetalnych 
i ruderalnych, bardzo malownicze i pełniące istotną funkcję jako rośliny nektarodajne 
i siedliska owadów. Te „badyle” powinny zostać nieskoszone do wiosny, a dalsze postępowanie na płatach segetalnych będzie uzależnione od kierunku i tempa sukcesji ekologicznej. 

PIELĘGNACJA DRZEW I KRZEWÓW

powinna polegać na:

1. Wymianie uschniętych drzew (także przesadzonych).

2. Regularnym podlewaniu młodych drzew przez 3 – 5 lat po posadzeniu. 

3. Wykaszaniu roślin spontanicznych wokół młodych krzewów.

4. Cięciu korekcyjnym koron posadzonych drzew w razie potrzeby. 

5. Usuwaniu drzew gatunków inwazyjnych (klon jesionolistny, czeremcha późna, orzech włoski):

• Wszystkich siewek poniżej wymiaru wymagającego decyzji o usunięciu,

• Większych okazów w kolizji z drzewami rodzimych gatunków.

W razie potrzeby (np. wzdłuż planowanej drogi na Klecinę) w Parku można dosadzać drzewa z gatunków: dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, grab zwyczajny, klon zwyczajny, klon polny, topola biała, topola czarna, wierzba biała, wierzba krucha, czeremcha zwyczajna, czereśnia ptasia, jabłoń dzika, drzewa owocowe oraz krzewy z gatunków: głóg jednoszyjkowy, bez czarny, kalina koralowa, śliwa tarnina, trzmielina zwyczajna. Szczególnie ważne może się okazać obsadzanie okrajków zadrzewień, żeby ograniczyć penetrację ich wnętrz przez ludzi i psy.  

PIELĘGNACJA BYLIN

Tzw. łąka zmiennowilgotna i wilgotna założone z sadzonek częściowo uległy zniszczeniu (zadeptaniu, wyschnięciu, trwałemu zalaniu), dlatego można ją uzupełniać 
w ramach bieżącej pielęgnacji Parku, sadząc nawet niewielkie liczby (po kilka sztuk) bylin danego gatunku gniazdowo, do dyspersji. 

Proponujemy następujący dobór roślin:

• Łąka zmiennowilgotna: rutewka żółta, sierpik barwierski,  krwawnik kichawiec, zimowit jesienny, śmiałek darniowy, krwiściąg lekarski, dzięgiel leśny, wiązówka bulwkowata, ostrożeń siwy, kosaciec syberyjski, kuklik zwisły, oman wierzbolistny, goździk pyszny, przytulia północna, czarcikęs łąkowy, bukwica zwyczajna, mieczyk dachówkowaty, czosnek kątowaty, zimowit jesienny, ew. turzyce charakterystyczne dla łąk zmiennowilgotnych.

• Łąka wilgotna: tojeść pospolita, wiązówka błotna, krwawnica pospolita, kozłek lekarski, przetacznik długolistny, czyściec błotny, firletka poszarpana, niezapominajka błotna, knieć błotna, rdest wężownik, kosaciec syberyjski, ostrożeń warzywny, mięta nadwodna, żywokost lekarski, sit skupiony, sitowie leśne, turzyce charakterystyczne dla łąk wilgotnych. 

OBSŁUGA STREF BIOCENTRYCZNYCH

Naturalne runo i ściółka zajmuje powierzchnie pod drzewami, które nie będą koszone ani grabione. Warstwa opadłych liści będzie rozkładać się i zamieniać w próchnicę, 
a byliny runa pojawią się z czasem spontanicznie, wraz z tworzeniem się odpowiednich warunków glebowych, ustępowaniem traw i nawłoci oraz światłolubnych krzewów wewnątrz drzewostanów. W pewnym etapie można ten proces przyspieszyć, 
np. dosadzając byliny charakterystyczne dla siedlisk łęgowych i grądowych (fiołek wonny, ziarnopłon wiosenny, złoć żółta, śnieżyczka przebiśnieg itp.).

Proces sukcesji będzie można i trzeba korygować. Sugerujemy:

• Regularne usuwanie siewek orzecha włoskiego (jest inwazyjny, zajmuje przestrzeń dla rodzimych drzew w dolinach rzecznych) wielkości niewymagającej decyzji 
  na usunięcie oraz dużych orzechów w kolizji z dębami i innymi cennymi drzewami. W ten sposób zrobimy krok ku rewitalizacji krajobrazu nadrzecznego, poprawimy warunki dla drzew i zapewnimy następstwo dębom szypułkowym. 
• Wyznaczenie stref koszenia i niekoszenia dla uniknięcia „efektu Parku Mamuta”, czyli sytuacji chaosu przestrzennego powstałego przez pozostawianie nieskoszonych przypadkowych kęp i pojedynczych drzew, nietworzących układu kompozycyjnego. Chodzi o wyznaczenie linii (czerwona), 
  za którą NIE będzie się kosić (będzie tam spontanicznie powstawał okrajek zadrzewienia, można też dosadzać krzewy) i DO której będzie się kosić:

• Bardzo ważne jest pozostawienie w Parku stref „no go”, w które nie ingerujemy. Dla uniknięcia „efektu nowego Parku Klecińskiego” konieczna jest rezygnacja 
  z koszenia między drzewami. Parkowe zarośla, nawet jeżeli jest to trzcinnik, nawłoć i słonecznik bulwiasty, pełnią ważną funkcję jako siedliska zwierząt, 
  a z czasem ustępują zacienione drzewami i krzewami. Regularnie należy usuwać jedynie rdestowce z ministerialnej listy IGO. 

• Park Krzycki to bardziej proces, niż projekt. Powinien od uwzględniać sukcesję ekologiczną, która oznacza permanentne tworzenie parku przez spontaniczne drzewa, krzewy i podążające za zmianą charakteru siedliska rośliny zielne.

PROBLEM ODPADÓW, MAŁA ARCHITEKTURA, REGULAMIN PARKU

Drewniane meble i betonowe kosze na odpady wymagają nie tylko regularnego czyszczenia z pojawiających się na nich napisów, ale i braku przyzwolenia ze strony mieszkańców na ich niszczenie. Wielu mieszkańców identyfikuje się z tym miejscem, co pozwala mieć nadzieję, że problem będzie się zmniejszać.

Pamiętajmy o dzikich zwierzętach żyjących w Parku. Większe pojemniki na odpady powinny znajdować się głównie na obrzeżach założenia, w miejscach uczęszczanych przez ludzi, żeby nie przyzwyczajać lisów, dzików i borsuków do nowych „źródeł pożywienia” i nie generować konfliktów na linii człowiek – przyroda.

Problem odpadów w okolicach miejsc wypoczynku powinny rozwiązać tablice informacyjne.

Prosimy o niewprowadzanie do Parku kolejnych mebli, które zwykle zaburzają odbiór przestrzeni, generują powstawanie przedeptów i zanieczyszczeń oraz są obsługowe (wymagają regularnego czyszczenia i dezynfekcji).

Mimo że większa część Parku znajduje się na terenie rolnym, jest użytkowana rekreacyjnie, w związku z czym widzimy potrzebę powstania regulaminu użytkowania tego terenu. Powinien on obejmować takie punkty, jak zakaz płoszenia zwierząt (obserwujemy presję psów na kaczki) oraz ich odławiania (kijanki płazów są wyciągane 
z wody i pozostawiane w wykopanych na plaży dołkach). Ponieważ powyższe wynika wprost z Ustawy o ochronie przyrody, odnosi się także do terenów rolnych.

MAPA DROGOWA DLA DOLINY ŚLĘZY

Jaka przyszłość czeka naszą dolinę rzeczną?

1. „Ucywilizowanie” i duża presja ze strony coraz liczniejszych mieszkańców oraz deweloperów. Pojawią się naciski na budowę drogi obsługującej osiedla Planty Racławickie, a teren parku i zieleni naturalnej to zawsze poligon dla WBO.

Co robić?

• Zmiana Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego n

• Zamiana działek prywatnych położonych na cennych przyrodniczo fragmentach terenu na mniej cenne przyrodniczo i lepiej skomunikowane działki gminne. 

• Monitorowanie projektów WBO.

2. Pogłębiający się na skutek suszy i uszczelnienia doliny brak wody podziemnej i obniżenie poziomu wody w Ślęzy, brak pomysłu na zagospodarowanie wody opadowej na osiedlach i jej zrzut do Ślęzy.

Co robić?

• Renaturyzacja fragmentów doliny Ślęzy na działkach gminnych na Krzykach i Grabiszynku jako najlepsza inwestycja w adaptację do zmiany klimatu.

• Retencja całej wody opadowej z osiedli nad Ślęzą w jej dolinie. 

• Powiększenie Parku Krzyckiego, renaturyzacja Olszówki Krzyckiej (wypłycenia, meandrowanie, łagodne przynajmniej miejscami brzegi).

3. Podnoszenie problemu zagrożenia powodzią przez mieszkańców nadrzecznych osiedli na Klecinie.

Co robić?

• Edukacja w celu wykluczenia głupich pomysłów (zarurowanie, pogłębienie, wykaszanie koryta Ślęzy, podnoszenie wałów).

• Promocja pomysłu stworzenia polderów zalewowych na prawym brzegu rzeki. Wykorzystanie w tym celu także polderów w Parku Krzyckim, rozszczelnienie wałów na krzyckim odcinku.

4. Ślęza i Olszówka Krzycka mają na krzycko-grabiszyńskim odcinku możliwości renaturyzacji: 

• Budowa bystrzy, jak spontanicznie budowane przez dzieci na wysokości Parku Klecińskiego.

• Rozbiórka/rozszczelnienie jazu oporowskiego (a może podpiętrzenie na nim wody z przepławką dla ryb?).

• Budowa polderów zalewowych i rozbiórka/odsunięcie od koryta części wałów na terenach łąk na odcinku krzyckim (od baru plażowego do działek, z włączeniem polderów Parku Krzyckiego) i łąki za pętlą Racławicka. 

• Retencja wód opadowych w zlewni potoku i rzeki (na wszystkich terenach zieleni).

5. Prawna ochrona korytarza ekologicznego doliny Ślęzy wraz z Olszówką Krzycką – cz. 1 (cz. 2 to odcinek od torów kolejowych za Laskiem Oporowskim do ujścia).

Proponowana forma ochrony: zespół przyrodniczo-krajobrazowy.

Opis wg Wrocławska Przyroda:

Część doliny Ślęzy obejmująca od Partynic po Oporów, obejmująca Park Kleciński, jego lewobrzeżną część, Park Krzycki i pozostałą część doliny Olszówki Krzyckiej wraz z aleją 120-letnich dębów i ogrodami działkowymi, łąki na prawym brzegu Ślęzy, fragment Parku Grabiszyńskiego, Park Mamuta i wały ślęzańskie. Teren jest ważnym korytarzem ekologicznym miasta o krajobrazowym, mozaikowym układzie różnych form zieleni urządzonej i naturalnej, stanowiącej siedliska zwierząt. Jest również terenem retencji wody i rekreacji. Na części tego obszaru zachodzi sukcesja ekologiczna zbiorowisk roślinnych z otwartych 
w leśne, co odzwierciedla zmiany sposobu gospodarowania na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Na łąkach nad Ślęzą i w Lasku Oporowskim istnieje możliwość renaturyzacji rzeki, co zwiększyłoby bezpieczeństwo powodziowe 
i służyło przyrodzie. Zagrożeniem dla tego terenu może być postępująca zabudowa, zamykająca korytarz ekologiczny.

Make Ślęza great again!