CZARNA SZMATA - ŚMIEĆ NA LATA 

W ogrodnictwie i uprawie roślin powszechnie stosuje się agrotkaniny i agrowłókniny. Uchodzą za cudowny środek umożliwiający założenie bezobsługowych rabat, żywopłotów i ścieżek. Czym są i czy naprawdę ich potrzebujemy w naszych parkach 
i ogrodach?

Agrotkanina to mata szkółkarska zwana też matą ściółkującą wykonana z tworzywa sztucznego (polipropylenu) o charakterystycznym dla tkaniny splocie włókien. Została wyprodukowana do stosowania jako podkład pod ścieżki pokryte grysem i donice 
w szkółkach roślin, a także jako stabilizator warunków upraw polowych i okrywa gleby 
w celu stłumienia chwastów (przed uprawą, w międzyrzędziach).

Reklamy przedstawiają ją jako  materiał wytrzymały na rozerwanie, przepuszczalny dla wody, obojętny chemicznie i nie ulegający korozji biologicznej. Zapewniają, że utrzymuje wilgotność, właściwą strukturę i stabilną temperaturę gleby, a równocześnie zapobiega wzrostowi niepożądanych roślin, a nawet chroni przed szkodnikami. Dzięki takiemu marketingowi agrowłóknina zaczęła być stosowana nie tylko w szkółkach i na polach, ale w ogrodach i parkach. 

Agrowłóknina również produkowana jest z włókien polipropylenowych, ale ma nieregularną strukturę splotu. Jest  to materiał, który stosuje się w ogrodnictwie w celu zabezpieczenia powierzchni przed chwastami (włóknina czarna, brązowa, zielona) lub do okrycia roślin przed mrozem i wiatrem lub w celu przyspieszenia plonowania (włóknina biała).

Producenci twierdzą, że oba materiały   korzystnie wpływają na wysokość plonów:  agrotkanina zwiększa temperaturę gleby w okresie jesienno-zimowo-wczesnowiosennym, a agrowłóknina pozwala wydłużyć okres wegetacyjny.

Czy jednak nadają się one do stosowania w zieleni miejskiej i ogrodach przydomowych?

Nie!

• Stosowanie tych tkanin zwiększa spływ powierzchniowy wody, zwłaszcza 
  na skarpach. Mniej wody z opadów wsiąka w glebę, więcej trafia do kanalizacji deszczowej i do rzek. Woda jest kluczowym zasobem dla roślin, którym 
  w ostatnich latach coraz bardziej daje się we znaki susza będąca objawem zmiany klimatu. Retencja wody jest istotna nawet w małej skali ze względu na prawidłowe funkcjonowanie gleby. 

• Producenci przeceniają ich przepuszczalność. W rzeczywistości, jak w każdym filtrze, ich pory szybko się zatykają. Zamulone cząsteczkami gleby, utrudniają parowanie z gleby i ograniczają dostęp tlenu do korzeni. Niedotlenione rośliny płytko się korzenią, stają się niestabilne w gruncie i wrażliwe na suszę.

• Stosowanie tkanin może prowadzić do przegrzewania się gleby, co wraz 
  z ograniczeniem dostępu tlenu niekorzystnie wpływa na liczebność 
  i różnorodność organizmów glebowych. Spada ilość  bakterii i grzybów żyjących w symbiozie z roślinami, natomiast silnie rozwijają się bakterie gnilne, grzyby  pleśniowe i nicienie glebowe. Ma to negatywny wpływ na wzrost i rozwój roślin.

• Oba materiały ograniczają rozrost roślin, ich rozsiewanie się oraz rozprzestrzenianie za pomocą rozłogów. 

• Odcięcie ściółki od gleby za pomocą tkaniny uniemożliwia samonawożenie roślin, które  tych warunkach nie mogą wykorzystywać substancji z opadłych liści, i wymaga ciągłego uzupełniania ściółki. 

• Użycie agrotkaniny wymusza stosowanie ściółki innej niż kora i zrębki, które się 
  z niej ześlizgują i są zwiewane przez wiatr. Stabilną ściółką jest żwir lub grys, który z kolei nie wygląda naturalnie, jest trudny do „utrzymania w czystości” 
  i odpowiedni tylko dla roślin siedlisk górskich i nadmorskich. Zarówno grys jak 
  i żwir silnie nagrzewają się w słońcu, co może prowadzić nawet do śmierci roślin. Właściwym pokryciem gleby jest ściółka składająca się głównie z opadłych liści  oraz rośliny okrywowe, a kora lub zrębki są jedynie materiałem pomocniczym stosowanym jednorazowo przy zakładaniu terenu zieleni. 

• W perspektywie kilku lat żaden z tych materiałów nie zapobiega wsiewaniu 
  się i rozwojowi niepożądanych roślin, a odchwaszczanie ściółkowanych w ten sposób rabat jest utrudnione.

• Agrotkanina jest szczególnie niebezpieczna dla dużych drzew, których korzenie potrzebują napowietrzonej gleby, aby efektywnie prowadzić wymianę gazową. Ściółkowanie agrotkaniną w strefie korzeniowej drastycznie zmienia warunki tlenowe w glebie. Przystosowanie do nagłej zmiany wymagałoby zmiany architektury systemu korzeniowego, a dojrzałe drzewa nie potrafią tego zrobić. Ponadto agrowłóknina ogranicza dostęp do wody i czerpanie substancji mineralnych z opadłych i rozłożonych liści. Dlatego drzewa rosnące na terenie ściółkowanym agrowłókniną mogą chorować i zamierać. 

• Agrowłókniny i agrotkaniny są produkowane z polipropylenu, czyli pochodnej ropy naftowej. Produkt ten można recyklingować, ale pod warunkiem, że zostanie on zdjęty z gleby, oczyszczony, rozdrobniony i przetworzony. Pozostając na rabatach już po ok. 5 latach polipropylen zaczyna ulegać degradacji, rozpadając się na drobne cząstki (mikroplastik). Jego całkowity rozkład zajmuje setki lat. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C33056%2Cmorze-srodziemne-pelne-polietylenu-polipropylenu-i-polistyrenu.html

• Obie tkaniny na rabatach są nieestetyczne i brzydko się starzeją.

• Uważam, że każdy z tych materiałów - zarówno agrowłóknina jak agrotkanina – jest  na terenach zieleni i w ogrodach  szkodliwym, niepotrzebnym śmieciem. Gdyby takie rozwiązanie służące życiu roślin i gleby miało znaczenie adaptacyjne, to prawdopodobnie powstałoby w procesie ewolucji biologicznej!

   

Ten tekst, napisany kilka lat temu na zamówienie Fundacji EkoRozwoju warto uzupełnić dziś o kontekst „powodziowy”. Wpis Barbary Chruślickiej w mediach społecznościowych zwrócił moją uwagę na aktualny problem, zaczerpnęłam z niego cytat i linki. 

Worki, do których sypiemy piasek, żeby układać je na wałach przeciwpowodziowych, również są wykonane z polipropylenu. 

Jeden z producentów pisze: ”Nasze worki przeciwpowodziowe zostały wykonane z wysokiej jakości materiału polipropylenowego, wytrzymałego i niepodatnego na uszkodzenia mechaniczne, przetarcia i rozciągnięcia. […] Posiadają odpowiednie parametry dotyczące przepuszczalności wilgoci [oho, czyli jednak mało przepuszczalne!] co sprawia, że wały przeciwpowodziowe wykonane z worków z piaskiem są mocniejsze i przez to skuteczniejsze. Są odporne na grzyby, pleśń, promieniowanie słoneczne i środki chemiczne, a dzięki grubości materiału również na zniszczenie przez gryzonie”.

Polipropylen jest początkowo odporny na warunki atmosferyczne, jednak pod wpływem wysokiej temperatury traci właściwości mechaniczne, a pod działaniem promieniowania UV utlenia się i rozpada na wspomniany już mikroplastik, który z wałów trafi bezpośrednio do rzek. Badania wskazują, że mikroplastik nie jest obojętny dla zdrowia, zwłaszcza dla układu immunologicznego i nerwowego. 

Dlatego worki należy opróżniać z piasku, we właściwy sposób segregować je 
i recyklingować metodami opisany pod linkami:

https://www.pol-service.pl/.../czy-polipropylen-nadaje...

https://www.rol-poz.com.pl/worki-na-piasek...

https://chemplast.pl/skupu-odpadow-pp-polipropylen

Można też nie używać polipropylenowych worków. Czym je zastąpić? Np. workami 
z juty, które mogą bezpiecznie pozostać na wałach do naturalnego rozkładu lub różnymi rodzajami zapór przeciwpowodziowych. 

A najlepiej, żeby nie było powodzi. 

Ale jeszcze lepiej pamiętać, że może się zdarzyć.