MIASTO ZWIERZĄT I ZWIERZOGRÓD

Zwierzęta są pełnoprawnymi mieszkańcami miasta – oni byli tu przed nami. Miasta tworzą habitaty zwierząt wielu gatunków, ponieważ są najczęściej posadowione w miejscach, w których różnorodność biologiczna była duża, jak żyzne doliny rzeczne. Jednocześnie obecnie obserwujemy znaczny spadek różnorodności biologicznej na terenach poza miastami 
– w agrocenozach i lasach. 
Człowiek budując miasta stworzył mozaikowy biotop, pełen imitacji jaskiń, skalistych gór 
i wąwozów, w którym świetnie odnajdują się gołębie skalne, sokoły czy jerzyki. Jest również odpowiedzialny za introdukcję wielu gatunków roślin i zwierząt żyjących w miastach.
Miasto jest dżunglą roślin porastających każdą wyrwę w betonie, w której własnymi, równoległymi ścieżkami poruszają się zwierzęta i ludzie.

Co możemy zrobić, aby razem żyło się nam lepiej?

• Mniej działać, więcej zaniechać. Ograniczać koszenie, wycinanie, sprzątanie, opryski chemiczne przeciw owadom, ślimakom czy chwastom. 
  Owady są tą grupą zwierząt, która do życia i rozmnażania potrzebuje żywej gleby, martwego drewna, roślin zielnych będących pożywieniem larw i form dorosłych. Jednocześnie owady są podstawą łańcuchów pokarmowych, pożywieniem wielu innych zwierząt.
• Tworzyć w projektach zieleni mozaikowe siedliska (zbiorniki wodne, łąki, zagajniki), 
  a w parkach pozostawiać strefy dla przyrody.
  Płazy potrzebują do rozmnażania płytkiej, nagrzanej wody ze strefą roślinności przybrzeżnej i bezpiecznym wyjściem, a do zimowania – wilgotnych zarośli. Zbiorniki należy zarybiać ostrożnie, ponieważ wiele ryb żywi się jajami płazów lub roślinami, do których te jaja są przyczepione.
  Ptaki licznych gatunków zakładają gniazda na ziemi, w zaroślach i gęstych krzewach, 
  a innych – w dziuplach drzew. 
• Zwiększać powierzchnię biologicznie czynną miasta, zagospodarowując ściany pnączami, brzegi wód zadrzewieniami, miejskie lasy martwym drewnem itp. 
• Tworzyć korytarze ekologiczne, umożliwiające migrację zwierząt w obrębie miasta 
  i poza nie, jak drogi i torowiska obsadzone drzewami i krzewami, cieki o naturalnym charakterze, aleje drzew.
• Sadzić rośliny o wartościach biocenotycznych (rodzime, karmowe dla zwierząt).
  Wśród ptaków np. spotykamy ziarnojadów, owocożerców, owadożerców, drapieżników. Każda roślina karmi je bezpośrednio lub pośrednio.
• Rezygnować z oświetlenia tam, gdzie nie jest niezbędnie konieczne. Dezorientuje ono nocne owady, utrudnia polowanie nocnym ptakom, negatywnie wpływa na migracje płazów, prowadzi do eutrofizacji (przeżyźnienia z powodu intensywnej wegetacji glonów) zbiorników wodnych, zaburza rytm dobowy roślin. 
• Likwidować bariery i minimalizować konflikty z człowiekiem. Drogi są często nieprzyjazne dla płazów, gadów i jeży, betonowe wały wzdłuż rzek prowadzą duże ssaki do centrów miast, ogrodzenia niezgodne z prawem budowlanym (ostrokoły) 
  i niezabezpieczone, niewidoczne szklane powierzchnie bezpośrednio zabijają zwierzęta.
• Humanitarnie chronić zwierzęta – np. zadbać o azyl dla żółwi inwazyjnych gatunków, których ludzie często się pozbywają, dbać o koty wolnożyjące zapewniając im schronienia, dostęp do piwnic i odpowiedzialnie dokarmiając, nie stosować trucizn przeciwko gryzoniom i owadom, zakazać polowań w mieście. 
  Ograniczyć wpływ wolnożyjących kotów na przyrodę przez ich sterylizację.
• Wyznaczać trasy trekkingowe i spacerowe dla psów i ich opiekunów, żeby ograniczyć swobodne buszowanie psów w siedliskach dzikich zwierząt.

We własnym ogrodzie mamy kolejne możliwości tworzenia dobrych warunków bytowania dzikich zwierząt. Oto przykłady mniej oczywistych niż skrzynki lęgowe pomocy dla zwierząt:

Suchy murek dla jaszczurek (i nie tylko)
Może on być oparty o skarpę/ścianę (jednostronnie nachylony) lub stanowić przegrodę (nachylenie obustronne). 
Można go zbudować z kamieni (możliwie płaskich) lub użyć materiałów z recyklingu (fragmenty betonu, cegły). Można też użyć materiału mieszanego (np. łączyć kamień 
z martwym drewnem).
Najważniejsze elementy murka to materiał, który ma dużą pojemność cieplną (łatwo się nagrzewa i długo oddaje ciepło, co ma znaczenie dla zwierząt zmiennocieplnych w chłodne wiosenne dni i jesienne poranki) i szczeliny między elementami, które mogą służyć jako kryjówki lub miejsca gniazdowania dla drobnych zwierząt (bezkręgowce, ryjówki). Część szczelin można wypełnić piaskiem lub gliną, dzięki czemu powstanie duża różnorodność siedlisk. 

Zasady budowy suchego murka:

• Wysokość do 60 cm.
• Należy używać płaskich, dość gładkich, ale nie śliskich elementów.
• Należy zagłębić najniższą warstwę kamieni w podłożu, mniej więcej do połowy.
• Grubość murka powinna wynosić jedną trzecią jego wysokości. Takie proporcje są uważane za optymalne. Na pewno nie należy budować węższych konstrukcji – jeśli chcemy odchodzić od tej reguły, to zdecydowanie w drugą stronę.
• Murek oporowy powinien być delikatnie pochylony w stronę podtrzymywanego gruntu lub w stronę środka konstrukcji (około 15%). 
• Co dwie - trzy warstwy trzeba wzmocnić konstrukcję. Wykorzystuje się w tym celu dłuższe elementy, kładzione w poprzek.
• Należy zadbać o przenikalność wody opadowej i zasypać przylegającą stronę murku warstwą odsączającą, którą może być żwir, tłuczeń lub inny przepuszczalny materiał.
• Szczeliny pomiędzy elementami powinny mieć kilka cm szerokości. Należy wypełnić je ziemią zmieszaną ze żwirem. Co jakiś czas można zostawiać nieco większe szczeliny, które pozwalają ozdobić murek roślinami.

Przydatne linki:
https://dzicyzapylacze.pl/pszczoly-kamienie/ 
https://dzicyzapylacze.pl/sciany-z-gliny-dla-pszczol/ 
https://dzicyzapylacze.pl/martwe-drewno/ 
https://muratordom.pl/ogrod/ogrodzenia/murki-ogrodowe-jak-zbudowac-murek-w-ogrodzie-aa-JWka-kwLa-zUKU.html 
https://www.kopalnia-jenkow.pl/blog/zasady-budowy-suchych-murkow/

Poidło dla ptaków, owadów
Jest niezbędne w ogrodzie. Poidło dla ptaków powinno umożliwiać im chłodzącą kąpiel 
oraz zapewniać możliwość łatwego czyszczenia i wymiany wody. Poidło dla owadów powinno wykluczać możliwość ich utopienia się – nasączony wodą mech jest lepszy niż miseczka z wodą. 
https://dzicyzapylacze.pl/woda/

Odkryta ziemia i piasek
Znacznie poszerza możliwości gniazdowania owadów, a ptakom umożliwia kąpiele piaskowe.
https://dzicyzapylacze.pl/dla-pszczol-ziemnych/

Warto zauważyć i docenić, że jesteśmy tu razem – zwierzęta i ludzie.

Rys. suchego murka: Agnieszka Ploch (chyba że Osoba Deszczowa ładniej przerysuje) 
Zdjęcia: ogrody dolnośląskie